معرفی انگور و خواص درمانی آن

انگور انواع مختلفی دارد اهلی (کاشتنی) و وحشی (خودرو) که نام‌های بعضی از آنها انگور سفید، سیاه، یاقوتی، ریش بابا، بی‌دانه، کشمشی، فخری، لعل، انگور فرنگی خاردار، انگور فرنگی خوشه‌ای و غیره می‌باشد و گیاهان دیگری با نام انگور وجود دارند که انگور نیستند.

نام علمی درختچه‌ی انگور:

Vitis vinifera L.، نام فرانسه Vigne و نام انگلیسی درختچه Grape vine، نام فرانسه میوه Raisin و نام انگلیسی میوه Grape می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، مو، تاک، درخت انگور، شجرة العنب، عنب، کَرم برّی، کَرم، رَز، تنک و آمباسلوقی نامیده شده است.

تیره گیاه:

مو Vitaceas

نوع گیاه:

درختچه

مشخصات ظاهری:

درختچه‌ای است با ساقه‌های گره‌دار و با پیچک‌های خود از درختان مجاور و داربست‌هایی که افراد کنارش نصب می‌کنند بالا می‌رود. برگ‌های آن متناوب، دارای دمبرگ دراز، پنجه‌ای و دارای پنج قسمت که کناره هر یک از قسمت‌ها در بعضی ارقام دندانه‌دار و در برخی بی‌دندانه و یا کم دندانه می‌باشد. استفاده از انگور برای خانم‌های باردار در چهار ماه اول بارداری مضر و زیاده‌روی در مصرف آن برای اشخاصی که دارای کبدی چرب و به عفونت دریچه‌های قلبی دچار می‌باشند زیان‌آور است. رنگ برگ‌ها سبز روشن، سبز مات یا سبز تیره، سطح تحتانی برگ ناصاف و سطح فوقانی آن صاف است. گل‌های آن مجتمع به صورت خوشه، مرکب، سبز رنگ و گاهی موارد سیاه می‌باشند. میوه‌اش سته، گوشتدار و پس از رسیدن دارای طعمی شیرین و رنگ آن سفید مایل به سبز می‌شود. در ضمن در نژادهای مختلف رنگ میوه‌ها متفاوت است.

طبیعت میوه:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و تر است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب نواحی معتدله اروپا، آسیا و آمریکا انتشار داشته و کاشته می‌شود. در ایران در بیشتر استان‌ها کاشته شده و به صورت خودرو در بعضی از نواحی جنگلی استان‌های شمالی انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در انگور:

آب، پروتئین، مواد قندی، کلسیم، فسفر، آهن، سدیم، پتاسیم، ویتامین A، تیامین، رایبوفلاوین، نیاسین، ویتامین C، تانن، تارتر، اسیدهای آزاد، مواد معدنی، روغن، مواد قندی قابل تخمیر و مواد رزینی در آن تشخیص داده شده است.  

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در غوره (انگور نارس):

اسیدهای آلی از جمله اکسالیک اسید، مالیک اسید، تارتاریک اسید، قند و کمی اسانس در آن مشخص شده است.

بخش مورد استفاده:

میوه، هسته‌ی میوه و برگ

نحوه مصرف:

میوه‌ی رسیده، روغن هسته‌ی میوه و برگ‌های درختچه مصرف خوراکی داشته و در صنایع غذائی نیز کاربرد دارند.

خواص درمانی انگور:

تقویت کننده نیروی جنسی و مولد و تصفیه کننده خون، آنتی اکسیدان قوی و دفع کننده مواد سوداوی، خارج کننده مواد و فلزات سنگین از بدن و برطرف کننده خستگی روزانه، ضد استرس و انرژی‌زا، خارج کننده سنگ‌های کلیوی و کاهنده کلسترول، حل کننده رسوبات عروقی و دفع کننده سنگ‌های صفراوی، مقوی و مغذی، ضد سیاه سرفه و چاق کننده، کاهنده فشار خون و خون‌ساز، تحلیل‌برنده ورم معده و روده و ضد احتقان کبد و طحال می‌باشد. در ضمن برای بی‌نظمی‌های ضربان قلب، بیماری‌های سینه و ریه، نقرس، سل ریوی، اسهال خونی، دیابت و امراض قلبی نیز مفید است.

خواص درمانی برگ درختچه‌ی انگور:

خشک شده برگ درختچه‌ی انگور به صورت دم کرده خون‌ساز، قابض، رفع کننده اختلالات گردش خون مربوط به زمان بلوغ و یا یائسگی، برطرف کننده دیسانتری (اسهال خونی)، ضد تهوع، قطع کننده اسهال، بندآورنده خونریزی و افزاینده ترشح ادرار می‌باشد. در ضمن برای نقرس، زردی و برافروختگی صورت، بینی، زنخدان و گونه‌ها نیز مفید است.

تذکر:

استفاده از انگور برای خانم‌های باردار در چهار ماه اول بارداری مضر و زیاده‌روی در مصرف آن برای اشخاصی که دارای کبدی چرب و به عفونت دریچه‌های قلبی دچار می‌باشند زیان‌آور است.

غوره

غوره میوه نارس انگور است و دارای رنگی سبز و طعمی ترش می‌باشد.

طبیعت:

طبیعت غوره سرد و قابض است.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در غوره:

اسیدهای آلی از جمله اکسالیک اسید، مالیک اسید، تارتاریک اسید، راسمّیک اسید، قند و کمی اسانس در آن مشخص شده است.

خواص درمانی غوره و آبغوره:

لاغر کننده، قطع کننده خونریزی لثه، نشاط‌آور، مستحکم کننده لثه (نرمی لثه را درمان می‌کند)، تحلیل‌برنده ورم‌های مخاط دهان، رفع کننده تشنگی بیماران قندی، خارج کننده انواع کرم‌ها از بدن خصوصاً کرم روده، مقوی کبد و معده و بازکننده قاعدگی می‌باشد. در ضمن برای روماتیسم، درد سیاتیک، زردی، پا درد و کمردرد نیز مفید است. استفاده از آبغوره برای دختران جوان باعث بلوغ زودرس در آنها می‌شود.

سرکه

سرکه مایعی ترش است که از تخمیر الکل انگور به دست می‌آید.

طبیعت:

طبیعت سرکه انگور سرد و خشک است.

خواص درمانی:

برطرف کننده رطوبت‌های بدن، خارج کننده کرم معده، لاغر کنند، مولد ترشحات لازمه برای کبد و معده، قطع کننده اخلاط غلیظ بدن، تسریع کننده خونمردگی‌های پوستی، محرک اشتها، صفرابر و برطرف کننده اثر سمّی مواد پرچرب (که در طول روز همراه با غذا وارد بدن می‌شود) می‌باشد. در ضمن برای سوء هاضمه، ورم حلق و گلو، سوزش معده، خارش پوست، ورم طحال، عطش فراوان و خونریزی‌های داخلی نیز مفید است.

توصیه:

بخور سرکه بهبودبخش سنگینی شنوایی و بازکننده گرفتگی‌ها و قوت شنوایی است.

تذکّر:

مصرف سرکه برای اشخاص سودایی مزاج و بیماران مبتلا به بیماری‌های ریوی (سرفه‌های خشک)، درد مفاصل و ضعف احشای (آلات داخلی شکم) مضر می‌باشد. در ضمن باعث ضعف نیروی جنسی در اشخاص سرد مزاج نیز می‌شود. زیاده‌روی در مصرف سرکه برای افراد بالای چهل سال باعث به وجود آمدن بیماری‌های پروستات در آنها می‌شود.

کشمش

مویز بی‌دانه را کشمش می‌گویند. کشمشی که در سایه خشک شده و پر گوشت باشد (کشمش سبز) از همه کشمش‌ها پرخاصیت تر است.

طبیعت:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم است.

خواص درمانی:

پاک کننده سینه و قطع کننده سرفه، تقویت کننده بدن و مقوی قوه باه، رفع کننده گرفتگی‌های ساده و برطرف کننده یبوست، خنک کننده و رفع کننده تشنگی می‌باشد. در ضمن بسیاری از خواص درمانی انگور نیز در کشمش نهفته است.

مویز

مویز انگوری است که روی شاخه‌چه‌های درختچه‌ی انگور، نیمه خشک شده باشد.

طبیعت:

طبیعت مویز انگور سیاه خیلی گرم و خشک است.

خواص درمانی:

تقویت کننده حافظه و مقوی نیروی جنسی، خارج کننده اخلاط از ریه و ضد سرفه‌های بلغمی، مقوی کبد و تحلیل‌برنده ورم طحال، خارج کننده سموم از بدن و صفرابر، ضد التهاب و ضد ویروس، ضد نقرس و تقویت کننده عمومی بدن، ضد تجمع پلاکت‌ها و خنک کننده، کاهنده چربی و فشار خون و تقویت کننده معده‌های سست در اشخاص سرد مزاج می‌باشد. در ضمن برای بیماری‌های کلیه و مثانه و زخم روده نیز مفید است.

تذکّر:

زیاده‌روی در مصرف مویز برای اشخاص گرم مزاج مضر است.

دوشاب

دوشاب از آب انگور، شیره خرما، آب توت و غیره گرفته می‌شود. در اینجا درباره دوشابی که از آب انگور سفید گرفته می‌شود توضیح داده شده است.
دوشاب را از عصاره‌ی فشرده انگور شیرین می‌گیرند. ابتدا آب انگور را صاف نموده پخته تا سه چهارم آب آن تبخیر شود. سپس خاک مخصوصی به آن اضافه کرده می‌گذارند بعد از مدتی خاک در آن رسوب کند. شهد صاف شده و بدون رسوب که در قسمت بالا قرار گرفته دوشاب می‌باشد.

طبیعت:

طبیعت آن گرم و تر است.

خواص درمانی:

افزاینده وزن بدن، خرد و خارج کننده سنگ مثانه و کلیه و بازکننده انسداد و گرفتگی‌های مجاری عروقی می‌باشد. در ضمن برای اضطراب، جنون، مخملک، سرفه‌های مزمن، درد سینه، غم و اندوه، خفقان، ضعف آلات داخل شکم، زردی و ضعف طحال نیز مفید است.

تذکّر:

اسراف در خوردن آن باعث سوزاندن خون و ایجاد سردرد بخصوص در اشخاص گرم مزاج می‌شود.

آب انگور

خواص درمانی:

سریع الهضم، افزاینده حجم خون سالم و برطرف کننده یبوست می‌باشد. در ضمن برای مبتلایان به اوره خون، ورم کلیه، بیماری‌های کبدی و سینه، ریه و تب‌های عفونی نیز مفید است. مصرف آب انگور برای اشخاصی که بر اثر یک بیماری طولانی مدت ضعیف شده‌اند و کسانی که پس از یک عمل جراحی ترخیص شده‌اند، بدون آنکه دستگاه هضم آنها را خسته کند، بسیار مفید و مؤثر می‌باشد.

تذکّر:

برای اشخاصی که معده‌های تر و نفخی دارند مضر و زیاده‌روی در مصرف آن برای گرفتگی‌های کبد، طحال و نفخ‌های کلیه نیز زیان‌آور می‌باشد. خوردن آب سرد پس از مصرف آب انگور در معده فساد ایجاد کرده و مصرف مداوم آب انگور در کلیه ایجاد سنگ نموده و زیان‌آور است.

اشک مو

مایعی که بر اثر قطع تنه، شاخه و حرص کردن درختچه‌ی انگور تراوش می‌کند اشک نامیده می‌شود.

خواص درمانی:

در استعمال خارجی برای بیماری‌های پوستی، تبخال و زگیل، ورم پلک و ورم ملتحمه مفید می‌باشد. در استعمال داخلی نیز ادرارآور قوی و خارج کننده سنگ کلیه است. خواص درمانی ذکر شده از نظر علمی ثابت نشده و بین مردم در طب عوام مصرف دارد.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.